تعلیق قرارداد کار چیست و در چه شرایطی اتفاق می‌افتد؟

تعلیق قرارداد کار چیست و در چه شرایطی اتفاق می‌افتد؟

در دنیای کار و اشتغال، گاهی شرایطی پیش می‌آید که رابطه کاری بین کارگر و کارفرما به‌طور موقت متوقف می‌شود، بدون اینکه قرارداد کار به‌طور کامل فسخ شود. این وضعیت که در قوانین کار از آن با عنوان "تعلیق قرارداد کار" یاد می‌شود، می‌تواند به دلایل مختلفی مانند بیماری، خدمت سربازی، بازداشت، اعتصاب یا شرایط اضطراری رخ دهد. اما سؤال مهم این است که تعلیق قرارداد کار چه پیامدهایی برای کارگر و کارفرما دارد؟ آیا در این مدت حقوق و مزایا پرداخت می‌شود؟ شرایط بازگشت به کار چگونه است؟

در این مقاله از وبسایت وحید حاجی زاده مشاور قانون کار، به بررسی مفهوم تعلیق قرارداد کار، مهم‌ترین دلایل قانونی آن و حقوق و تکالیف طرفین در این دوران می‌پردازیم. اگر شما هم به دنبال پاسخ این سؤالات هستید، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید. 

تعلیق قرارداد کار چیست؟

تعلیق قرارداد کار به وضعیتی گفته می‌شود که طی آن، رابطه کاری بین کارگر و کارفرما به‌طور موقت متوقف می‌شود، اما قرارداد کار به‌طور کامل فسخ یا خاتمه نمی‌یابد. در این مدت، تعهدات طرفین (کارگر و کارفرما) موقتاً به حالت تعلیق درمی‌آید، اما پس از رفع شرایط تعلیق، کارگر حق بازگشت به کار را دارد.

براساس قانون کار ایران، تعلیق قرارداد ممکن است به دلایل مختلفی مانند بیماری، خدمت سربازی، بازداشت، تعطیلی موقت کارگاه یا سایر عوامل قانونی رخ دهد. در هر یک از این شرایط، وضعیت حقوق و مزایای کارگر، امکان بازگشت به کار و تعهدات کارفرما متفاوت خواهد بود.

دلایل تعلیق قرارداد کار

تعلیق قرارداد کار می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که برخی از آن‌ها ناشی از شرایط کارگر و برخی دیگر مربوط به وضعیت کارگاه یا تصمیمات قانونی است. مهم‌ترین دلایل تعلیق قرارداد کار عبارت‌اند از:

۱. بیماری کارگر

اگر کارگر به دلیل بیماری قادر به ادامه کار نباشد، قرارداد کار او موقتاً به حالت تعلیق درمی‌آید. در این مدت، کارگر از بیمه تأمین اجتماعی غرامت دستمزد دریافت می‌کند و پس از بهبودی، حق بازگشت به کار را دارد.

۲. خدمت سربازی

اگر کارگر مشمول خدمت وظیفه عمومی باشد، قرارداد کار او تا پایان دوره سربازی به‌صورت موقت تعلیق می‌شود. پس از پایان خدمت، کارگر می‌تواند به کار قبلی خود بازگردد، به‌شرطی که حداکثر دو ماه پس از پایان خدمت، درخواست بازگشت به کار بدهد.

۳. بازداشت موقت کارگر

در صورتی که کارگر به دلایل قانونی بازداشت شود، قرارداد کار او تا زمان مشخص شدن وضعیتش تعلیق می‌شود. اگر کارگر بی‌گناه شناخته شود، کارفرما موظف است او را به کار بازگرداند. اما اگر جرم او اثبات شود، کارفرما می‌تواند قرارداد را فسخ کند.

۴. تعطیلی موقت کارگاه

گاهی به دلایلی مانند مشکلات اقتصادی، تغییرات ساختاری یا بلایای طبیعی، فعالیت یک کارگاه موقتاً متوقف می‌شود. در این شرایط، قرارداد کارگران آن مجموعه نیز به حالت تعلیق درمی‌آید. در برخی موارد، دولت یا کارفرما موظف به پرداخت بیمه بیکاری خواهد بود.

۵. اعتصاب قانونی کارگران

اگر کارگران یک مجموعه، براساس قانون و به‌صورت مسالمت‌آمیز اعتصاب کنند، قرارداد کار آن‌ها تا پایان اعتصاب در حالت تعلیق باقی می‌ماند، اما پس از حل اختلافات، کارفرما نمی‌تواند از بازگشت به کار آن‌ها جلوگیری کند.

۶. سایر موارد قانونی

برخی شرایط خاص مانند دوران زایمان و مرخصی زایمان بانوان، مأموریت‌های خارج از کشور و تصمیمات قضایی نیز می‌توانند منجر به تعلیق موقت قرارداد کار شوند.

همچنین بخوانید: چرا داشتن مشاور قانون کار برای کسب‌وکار شما ضروری است؟

حقوق و مزایای کارگر در دوران تعلیق

یکی از مهم‌ترین سؤالاتی که درباره تعلیق قرارداد کار مطرح می‌شود، این است که آیا کارگر در این مدت حقوق و مزایا دریافت می‌کند یا خیر؟ پاسخ به این سؤال بسته به دلیل تعلیق قرارداد متفاوت است. در برخی موارد، کارگر همچنان مستحق دریافت مزایای مشخصی است، اما در برخی دیگر، تعلیق به معنای قطع موقت حقوق و مزایا خواهد بود.

۱. دوران بیماری و دریافت غرامت دستمزد

اگر کارگر به دلیل بیماری قادر به ادامه کار نباشد، کارفرما موظف به پرداخت حقوق او نیست. اما بیمه تأمین اجتماعی پس از تأیید پزشک معتمد، غرامت دستمزد ایام بیماری را به کارگر پرداخت می‌کند. این مبلغ معمولاً درصدی از حقوق ماهانه کارگر است که بر اساس مدت بیماری و قوانین بیمه تعیین می‌شود.

۲. خدمت سربازی و عدم دریافت حقوق

کارگری که به خدمت سربازی اعزام می‌شود، حقوق و مزایایی از کارفرمای سابق خود دریافت نمی‌کند. اما پس از پایان خدمت، حق بازگشت به کار را دارد و اگر کارفرما از پذیرش او امتناع کند، کارگر می‌تواند مطالبه حقوق قانونی خود را از مراجع حل اختلاف کند.

۳. بازداشت موقت و وضعیت حقوق

در صورتی که کارگر به دلیل اتهامی بازداشت شود، حقوق و مزایای او تا زمان روشن شدن وضعیت قضایی پرداخت نمی‌شود. اگر در نهایت بی‌گناه شناخته شود و به کار بازگردد، کارفرما باید حقوق مدت تعلیق را به او بپردازد. اما اگر اتهام او ثابت شود و قرارداد فسخ گردد، کارفرما تعهدی نسبت به پرداخت معوقات حقوقی نخواهد داشت.

۴. تعطیلی موقت کارگاه و بیمه بیکاری

اگر کارگاه به دلیل مشکلات اقتصادی، بلایای طبیعی یا تغییرات ساختاری به‌طور موقت تعطیل شود، کارگران آن کارگاه ممکن است مشمول دریافت بیمه بیکاری شوند. در این حالت، کارفرما تعهدی نسبت به پرداخت حقوق ندارد، اما سازمان تأمین اجتماعی پس از بررسی شرایط کارگر، بیمه بیکاری را به او پرداخت می‌کند.

۵. اعتصاب قانونی و وضعیت مزایا

در شرایطی که کارگران براساس قانون و به‌صورت رسمی اعتصاب کنند، قرارداد کار آن‌ها به حالت تعلیق درمی‌آید. در این مدت، کارفرما تعهدی نسبت به پرداخت حقوق و مزایا ندارد، اما پس از پایان اعتصاب، کارگران می‌توانند به کار خود بازگردند و کارفرما نمی‌تواند مانع از ادامه فعالیت آن‌ها شود.

۶. مرخصی زایمان و حقوق مرتبط

بانوانی که در دوران بارداری هستند، در طول مرخصی زایمان قراردادشان در حالت تعلیق قرار می‌گیرد، اما بیمه تأمین اجتماعی حقوق این مدت را پرداخت می‌کند. پس از اتمام مرخصی، کارفرما موظف است شرایط بازگشت به کار آن‌ها را فراهم کند.

مواد قانونی مربوط به تعلیق قرارداد کار

بر اساس قوانین کار جمهوری اسلامی ایران، تعلیق قرارداد کار در برخی شرایط خاص و طبق ضوابط قانونی ممکن است. این مواد به‌طور مشخص در قانون کار آمده‌اند تا به وضوح حقوق کارگران و کارفرمایان را در مواقع خاص روشن سازند. در ادامه، به بررسی برخی از مواد قانونی پرداخته‌ایم که تعلیق قرارداد کار را در شرایط مختلف مجاز می‌سازند:

۱. خدمت سربازی و تعلیق قرارداد کار

ماده ۱۹ قانون کار تصریح می‌کند که در طول مدت خدمت سربازی قرارداد کار کارگر به حالت تعلیق درمی‌آید. با این حال، کارگر موظف است حداکثر ظرف دو ماه پس از پایان خدمت به کار خود بازگردد. این مدت به سابقه کار او افزوده می‌شود، اما حقوق در این مدت پرداخت نمی‌شود. همچنین، مسئولیت تأمین سوابق بیمه‌ای به سازمان تأمین اجتماعی محول می‌شود.

۲. حضور داوطلبانه در جبهه

طبق تبصره ماده ۱۴ قانون کار، حضور داوطلبانه در جبهه به‌عنوان خدمت مشابه سربازی به‌حساب می‌آید و جزء سابقه کار کارگر محسوب می‌شود. در این مدت، کارگر می‌تواند از افزایش حقوق بهره‌مند شود. نکته مهم این است که قانون درباره مهلت بازگشت کارگر به کار چیزی مشخص نکرده است، بنابراین کارگر باید بلافاصله پس از پایان مأموریت به کار خود بازگردد.

۳. توقیف کارگر و تعلیق قرارداد

ماده ۲۷ قانون کار به مسأله توقیف کارگر به دلایل مختلف اشاره دارد. اگر توقیف ناشی از شکایت کارفرما یا تخلفات انضباطی باشد، کارفرما می‌تواند با پرداخت حقوق یک ماه به ازای هر سال سابقه کار قرارداد را فسخ کند.
در صورتی که توقیف ناشی از شکایت شخص ثالث باشد و منجر به محکومیت کارگر نشود، قرارداد به حالت تعلیق درمی‌آید و کارگر پس از رفع توقیف باید به کار بازگردد، اما در این مدت حقوقی دریافت نمی‌کند.
اگر توقیف ناشی از شکایت کارفرما باشد و کارگر تبرئه شود، مدت تعلیق جزو سابقه خدمت کارگر به‌شمار می‌رود و کارفرما موظف است حقوق معوقه کارگر را پرداخت کند.

۴. مرخصی تحصیلی و تعلیق قرارداد

ماده ۱۶ قانون کار به مرخصی تحصیلی اشاره دارد که با موافقت کارفرما قابل اعطا است. این مرخصی تا دو سال می‌تواند تمدید شود و در این مدت، قرارداد کار به حالت تعلیق درمی‌آید. اگر کارگر بدون دلیل موجه پس از اتمام مرخصی به کار بازنگردد، این عدم بازگشت به کار به‌عنوان استعفا تلقی خواهد شد.

۵. تعیین حقوق در دوران تعلیق

طبق ماده ۲۳ قانون کار، حقوق و مزایای دوران تعلیق قرارداد کار بسته به شرایط و رأی وزارت کار یا مراجع حل اختلاف مشخص خواهد شد. در این دوران، کارگر ممکن است حقوقی دریافت کند یا ممکن است از دریافت حقوق محروم شود، که این بستگی به نوع تعلیق و شرایط آن دارد.

سخن پایانی
تعلیق قرارداد کار یکی از مسائل پیچیده و مهم در روابط کاری است که نیاز به توجه دقیق به قوانین و مقررات دارد. در قانون کار جمهوری اسلامی ایران، شرایط مختلفی برای تعلیق قرارداد پیش‌بینی شده است که هرکدام حقوق و تعهدات خاصی را برای کارگر و کارفرما به همراه دارند. از این‌رو، آگاهی از مواد قانونی و حقوق و مزایای دوران تعلیق می‌تواند به طرفین قرارداد کمک کند تا در شرایط خاص به‌درستی عمل کنند.

مهم‌ترین نکته این است که تعلیق قرارداد کار نباید به‌عنوان فرصتی برای نقض حقوق کارگر یا کارفرما استفاده شود. بر اساس قوانین کار، هرگونه تعلیق باید در چارچوب قانون و با رعایت اصول حقوقی انجام شود. کارفرمایان باید از پرداخت حقوق معوقه و ایجاد شرایط مساعد برای بازگشت به کار کارگران پس از تعلیق اطمینان حاصل کنند و کارگران نیز باید از حقوق خود در دوران تعلیق آگاه باشند.

در نهایت، رعایت این اصول و استفاده از مشاوره حقوقی در مواقع ضروری می‌تواند به جلوگیری از بروز مشکلات حقوقی و تسهیل روابط کاری کمک کند.